ลิงค์หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
ข้อมูลอำเภอลอง จังหวัดแพร่
ประวัติ ความเป็นมาของอำเภอลอง จังหวัดแพร่
จากการรวบรวมเรียบเรียงของ นายบุญชู ชุ่มเชื้อ ซึ่งได้รวบรวมจากตำนานพระธาตุแหลมลี่ตำนานวัด ศรีดอนคำ ประชุมพงศาวดารของหลวงวิจิตรวาทการ พงศาวดารโยนก พงศาวดารไทยใหญ่ตลอดจนท่านผู้รู้ต่างๆ อำเภอลองเป็นเมืองเก่ามาแต่ก่อนพุทธกาล ไม่สามารถทราบได้ว่าชนชาติใดปกครอง จับเอาความได้ว่าเริ่มสมัยชนชาติละว้า (ลัวะ) เข้ามามีอำนาจในดินแดนสุวรรณภูมิ ตามตำนานของพระธาตุแหลมลี่กล่าวว่า เมื่อสมัยพระพุทธเจ้า มีพระชนมายุ 65 พรรษา ได้เสด็จมาที่เมืองนี้พร้อมด้วย พระอรหันต์ และตรัสว่าเมืองนี้แต่เดิมชื่อว่าเมือง “กุกุฎไก่เอิก” (เมืองไก่ขัน) ต่อมาราวปีพุทธศักราช 1078 พระนางจามเทวี พระราชธิดากษัตริย์ผู้ครองเมืองละโว้ ซึ่งเป็นพระมเหสี ของพระยารามัญผู้ครองเมืองอยุธยา (เมืองรามบุรี) ได้เสด็จมาครองเมืองหริภุญชัย (ลำพูน) ได้นำพระสารีริกธาตุเสด็จมาทางชลมารค (ทางน้ำ) แต่แทนที่จะตามลำน้ำปิงขึ้นไปกลับมาทางแยกขึ้นมาตามลำน้ำยมมาขึ้นบกที่บ้านปากลอง (หมู่ที่ 5 ตำบลปากกาง) และด้วยเหตุที่หลงทางได้ถกเถียงกันในเรื่องเส้นทางไปเมืองหริภุญชัยจึงขนานนามเมืองนี้ว่า “เมืองเววาภาสิต” และจากการที่พระนางจามเทวีทรงตรัสว่า “ลองขึ้นไปก่อนเถอะ” คำว่า “ลอง” ที่พระนางจามเทวีทรงตรัสขึ้นนั้นต่อมาได้ถูกนำมาเรียกชื่อเมืองขึ้นใหม่ว่า “เมืองลอง” อีกชื่อหนึ่ง อำเภอลองในยุคแรก ๆ จึงตั้งอยู่ที่ตำบลปากกางปัจจุบัน และในขณะเดียวกันนี้ พระนาง จามเทวีได้สร้างเจดีย์ขึ้นที่บริเวณห้วยอ้อ ซึ่งเป็นวัดศรีดอนคำในปัจจุบัน ต่อมาในราวประมาณปีพุทธศักราช 1824 พระเจ้าเม็งรายมหาราช ผู้ครองเมืองเชียงรายได้ทำสงครามรบชนะเมืองต่าง ๆ ในล้านนาไทยจนถึง เมืองลองและได้เมืองลองเป็นเมืองขึ้นทรงเปลี่ยนชื่อเมืองลองใหม่เป็นชื่อ “เมืองเชียงชื่น” (สันนิษฐานว่า เนื่องจากเมืองนี้มีแร่เหล็กและแร่ตะกั่ว ซึ่งชาวบ้านในท้องถิ่นเรียกว่า “จีน” มาก) และได้ตั้งพระยาเชิญเมืองเป็นผู้ครองนครขึ้นต่อเขลางค์นคร (ลำปาง) มีผู้ครองนครสืบต่อมาคือ พระยาหูหิ้น พระยายุทธิษฐิระมา หมื่นดังนคร พระยาหัวเมืองแก้ว ราวปีพระพุทธศักราช 2020 สงครามสงบ พระยาหัวเมืองแก้วได้พาผู้คน ย้ายจากเมืองเชียงชื่น มาตั้งเมืองใหม่ที่ดอนหัวนาบ้านก่อน (บริเวณโรงเรียนห้วยอ้อปัจจุบัน) ถึงราวปีพุทธศักราช 2030 ก็ได้ย้ายเมืองอีกครั้งหนึ่งมาตั้งที่เหล่าเวียง (ปัจจุบันคือบริเวณลำห้วยแม่กาง บ้านนาจอมขวัญ) ได้เปลี่ยนชื่อเมืองใหม่กลับมาใช้ชื่อ “เมืองลอง” เหมือนเดิมต่อนั้นมามี ผู้ครองนคร คือ พระยารักษ์ช้างแก้ว พระยาฟ้าป้อม พระยาฟ้าใหม่ จนราวปีพระพุทธศักราช 2134 พม่าได้ยกทัพมาตีเมืองเชียงใหม่ ลำปาง และเลยมาถึงเมืองลอง พระยาฟ้าป้อม และพระยาฟ้าใหม่ตายในสนามรบ เมืองลองจึงแตกและว่าง ผู้ครองนครอยู่ระยะหนึ่ง ราวปีพระพุทธศักราช 2140 ผู้ครองนครลำปางได้ตั้งบุรุษผู้หนึ่งช่างอาสาจับช้าง ลายเสือนำไปถวายเจ้าเมืองลำปางและตั้งให้เป็นเจ้าเมืองลองใช้ชื่อว่า พระยาช้างปาน ครองเมืองลองต่อจนราวปีพระพุทธศักราช 2160 ได้มีเจ้าผู้ครองนครสืบต่อมา คือ พระยาครุฑราช พระยาจอมหัวค่ำ พระยาขุนท่า พระยาชัย พระยาคำลิ่ม ราวปีพุทธศักราช 2318 พระยาคำลิ่มถึงแก่อสัญกรรม ไม่มีผู้ครองเมืองลอง เจ้าเมืองนครลำปางจึงได้ตั้งให้พระยาชื่นสมบัติ มาครองเมืองโดยมีผู้ครองนครสืบต่อกันมาตลอด เพราะเป็นเมืองหน้าด่านของอาณาจักรล้านนาจนตกเป็นเมืองประเทศราชของอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา จนถึงกรุงรัตนโกสินทร์ตลอดสืบมา เดิมอำเภอเมืองลองขึ้นกับนครลำปาง จนกระทั่งวันที่ 25 พฤศจิกายน พุทธศักราช 2474 โอนอำเภอลองเข้ามาเป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดแพร่จนถึงปัจจุบัน โดยมี ร.ต.อ.วิชิตชนบทวิบูลย์ (ทัศ สุชาเนนย์) เป็นนายอำเภอคนแรก
ลักษณะเฉพาะของพื้นที่
อำเภอลอง ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของจังหวัดแพร่ ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 42 กิโลเมตร มีพื้นที่ทั้งหมด ประมาณ 885,350.62 ไร่ หรือประมาณ 1,416 ตารางกิโลเมตร เป็นที่ราบประมาณ 20 % เป็นภูเขาและป่าไม้80 % (พื้นที่ทางการเกษตร ประมาณ 82,019 ไร่คิดเป็น 9.06 % ของพื้นที่ทั้งหมด ที่เหลือเป็นที่อยู่อาศัย) และสภาพภูมิอากาศโดยทั่วไปเป็นแบบฝนเมืองร้อน
ที่ตั้ง อาณาเขต การคมนาคม
อำเภอลองตั้งอยู่ห่างจากตัวจังหวัดแพร่ไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1023 เป็นระยะทาง 40 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้
ทิศเหนือ : ติดต่อกับอำเภอสอง และอำเภอหนองม่วงไข่
ทิศตะวันออก : ติดต่อกับอำเภอเมือง อำเภอสูงเม่น และอำเภอเด่นชัย
ทิศใต้ : ติดต่อกับอำเภอวังชิ้น
ทิศตะวันตก : ติดต่อกับอำเภอแม่ทะ และอำเภอแม่เมาะ ( จังหวัดลำปาง )
การเดินทางสู่อำเภอลองสามารถทำได้ 2 วิธี คือ
1. การเดินทางด้วยรถยนต์
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1023 (ต่อเขตเทศบาลเมืองแพร่ควบคุม-วังชิ้น) ตรงจากตัวจังหวัดแพร่
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 11 (อินทร์บุรี-เชียงใหม่) จากจังหวัดลำปาง หรือจังหวัดอุตรดิตถ์ก่อนที่จะเลี้ยวเข้าสู่ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1023 ที่บ้านแม่แขม ตำบลบ่อเหล็กลอง อำเภอลอง
2. เดินทางโดยรถไฟสายเหนือ ลงที่สถานีบ้านปิน ตำบลบ้านปิน แล้วนั่งรถโดยสารต่อเข้ามายังตัวอำเภอเป็นระยะทางประมาณ 5 กิโลเมตร
การปกครอง
อำเภอลองแบ่งเขตการปกครองทั้งหมด 9 ตำบล 90 หมู่บ้าน และมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นทั้งหมด 11 แห่ง โดยแยกเป็นเทศบาลจำนวน 6 แห่ง และองค์การบริหารส่วนตำบลจำนวน 5 แห่ง ดังนี้
เทศบาลตำบลบ้านปิน ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านปิน
เทศบาลตำบลห้วยอ้อ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลห้วยอ้อ
เทศบาลตำบลแม่ปาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่ปานทั้งตำบล
เทศบาลตำบลแม่ลานนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยอ้อ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลห้วยอ้อ)
เทศบาลตำบลเวียงต้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเวียงต้าทั้งตำบล
เทศบาลตำบลปากกาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปากกางทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านปิน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านปิน (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลบ้านปิน)
องค์การบริหารส่วนตำบลต้าผามอก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลต้าผามอกทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลหัวทุ่ง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวทุ่งทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งแล้ง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งแล้งทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อเหล็กลอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ่อเหล็กลองทั้งตำบล